PUISI MELAYU LAMA

PENGENALAN

Apabila kita mengkaji Kesusasteraan Melayu Lama, sudah tentu kita tidak dapat melepaskan diri daripada terlibat untuk mengkaji satu bentuk karya  yang terdapat dalam bidang tersebut. Bentuk hasil karya yang saya maksudkan itu , tidak lain dan tidak bukan ialah bentuk PUISI.

Puisi adalah istilah yang dipinjam daripada istilah yang digunakan di Indonesia. Puisi digunakan untuk menrangkan bentuk karya berangkap yang mementingkan sajak, irama, suku kata dan pilihan kata.  Karangan seumpama teka teki, pantun, syair, gurindam dan sebaginya adalah tergolong dalam golongan yang diistilahkan sebagai puisi.

Dalam sejarah Kesusasteraan Melayu Lama , bentuk puisi dipercayai merupakan satu-satunya karangan yang paling tua usianya. Antara jenis puisi yang tertua ialah pantun, peribahasa, jampi atau mantera. Ini diikuti pula oleh bentuk seperti syair, gurindam dan seloka.

Secara umum, puisi lama ini mempunyai ciri-cirinya yang tersendiri. Pada peringkat permulaan, puisi ini tersebar secara LISAN. Walau bagaimanapun, setelah masyarakat mula pandai menulis ia diabadikan dalam bentuk tulisan dengan cara diselit-selitkan dalam karya-karya yang terkemudian. Dalam banyak hal, para pengkaji sejarah kesusasteraan meletakkan status bahawa karya sastera pada ketika itu berada dalam keadaan STATIK. Kenyataan ini ada kebenarannya  kalau kita melihat kepada ciri-ciri yang ada dalam masyarakat Melayu ketika itu. Masyarakat yang ada ketika itu lebih bersifat TERTUTUP ( Close Society). Masyarakat sifatnya sedemikian tentulah begitu lambat mengalami perubahan. Bukti kenyataan ini jelas pada sifat karya yang dihasilkan. Bagi PANTUN misalnya, bentuknya TETAP. Bilangan baris pantun misalnya sentiasa berpasangan. Pantun terdiri daripada dua baris, empat baris, enam baris dan seterusnya dengan dibahagikan kepada bahagian pembayang dan maksud. Sifatnya yang tertakluk kepada pola rima akhirnya menampakkan bahawa bentuknya tidak bebas.

Jika dilihat  kepada pantun dan syair yang merupakan dua bentuk karya yang dipercayai paling popular dalam masyarakat, pantun dikatakan lebih meluas penyebarannya berdasarkan sifatnya yang begitu ringkas dan mudah. Ia berkembang dalam masyarakat biasa. Manakala syair  yang bentuknya lebih rumit kelihatan lebih berkembang di sekitar masyarakat istana.

Demikianlah secara ringkas, saya catatkan sejarah ringkas puisi Melayu lama untuk tatapan bersama. Semoga ia boleh dimanfaatkan .